'N tel cuòr del problema

Al é da póc che ai vèrt ‘sto blog e coi prins dòi posts fin adéss ai parlàt, in generàl, del bisóin da vèrdhe un confronto su le condithións dei bósch de Budója, co’ la sperantha che se rive a parlàin ancia in termini de multifunthionalità. Adéss, prima che cualchedùn de chèi ch’i liéth al se stùfe e che ‘l me dise da tirà fòra le vère questións, ai pensàt che l’é ‘l caso da contà cuài ch’i é i problemi dei bósch de la nostra zona. Prima de dut, ai decidùt che nó l’é ‘l caso da parlà dei bósch comunài de faèr (pó su pó dhó 420 etari), parchè i à beldà un plan de gestion e alòra se pól considerà ch’i é mantignùth pulìdo. E alòra resta, pi o manco, i bósch privàth ch’i se ciàta su pa’ ‘l smèrt de le prime mónt (pì che altre orno-ostrieti – i se clama cussì par via ch’i é pléns de àrbui e de ciàrpine) e chèi, sempre privàth, d’i còi e d’i fónth pi ùmeth (querco-carpineti co’ drénto cassia e ciastignér). In dut, chéle dóe cualità de bósch che ai dita prima le riva pó su pó dhó a 540 etari. I orno-ostrieti i pól fornì bòne légne da brusà, però i créss póc e po’ n’i é còmeth. Ciapón drénto, ‘n te chisti bósch ca, ancia ch’i là ch’i é vignùth su dopo che nessun al séa pi là pa le mónt. Invéthe i querco-carpineti, ch’i se ciàta sui còi e ‘n t’i fónth da vesìn d’i paéis (Còi de Santa Luthìa, Ligónt…), i é pì còmeth, i créss de pì e drénto i è pì pléns de légne. Volendo, da chisti bósch ca, se pól tirà fòra cualche taja (de òvre o de ciastignér) e de sigùr ancia pai (de cassia e de ciastignér). In duth i dòi i casi, tòrne a ripète, avón a che fa co’ propietà private, co’ i teréns che de raro i é pi gràins de miéth etaro, al pi de le volte i riva intór i dòimila metri quadri. Avón da tacà da unchì, da le propietà private tant partìde, par capì cuale che l’é le robe che le inpedìss da fa calcòssa de mièi de chél che l’é adess, co’ la gran part de chisti bósch che n’i é gestìth pulìdo, thèntha che vigne seguìt ’na regola seria. Se giavón ch’i póth ch’i continua a tajà ‘l bósch par fasse le légne par ciasa, la pì part invéthe i fai de manco, pa’ un grun de motivi. Cà però l’é da pensài su: nó l’é dita che se ‘l paròn nó l’é ‘n te le condithións da tajàsse da missòl al bósch, al bósch nó ‘l póssia ésse tajàt da cualchedùn altre. Dal resto, nò massa témp in davór, ancia a Budója tàins bósch i vignéva vendùth in pié. Adéss, ‘sta usàntha da dà fòra ‘l bósch da tajà nó l’é pì in vóga, par pì de un motivo. Che ‘l va dal fato che ‘l bósch nó ‘l interessa al só paròn, a la pùra da ésse inbrojàth, a la fadìa par ciatà cualchedùn ch’i lo vól, al ciatàsse da dì fra de paròns, fin a pretende schèi fòra de ogni misura. Al’é, insóma, un grun de motivi ch’i impedìss da tajà i bósch. Come se nó bastàss, al’é ‘n’altra roba da considerà, parchè l’é importante. Se trata de chisto: a Budója nó esiste imprese boschive, o bos-ciadórs, claméli come che voléit. Intende dise dhént che taja ‘l bósch par mestiér. Ancia i contadìns, ciapàth come ch’i é coi só facénde, i taja bin póc al bósch. E alòra, se da neàltre mancia chèi ch’i avarave da tajà ‘l bósch de mestiér, l’é fadìa che la domanda (de bósch da tajà) la póssia incontràsse co’ l’oferta, e ancia ‘l contrario. ‘N te ‘na situathión del genere, chè se pólo pensà da fa pa’ tornà a fa vive ‘l setór? Pa’ spiegàme mièi: chè se pólo fa pa’ méte in piés ‘na produthion de légne unlà che duth chèi che lavora i séa del lóc? L’é ‘na domanda che fathe a duth chèi ch’i liéth ‘sto blog, sperando ch’i pòrte idée nóve (mi le mée a riguardo le ai beldà) par podé ciatà cualche soluthión da podé méte in pratica. Grathie pa’i vòstre contributi che daréit. Sai che ‘sto post l’é massa lónc.